Wszyscy chyba znamy tzw. „Monolog skryby” z filmu „Asterix i Obelix: Misja Kleopatra”, gdzie Panoramix pyta, „jak to jest być skrybą”, na co skryba Otis odpowiada, że „to nie ma tak, że dobrze, czy niedobrze”. Okazuje się jednak, że było źle, gdyż już w starożytności egipscy skrybowie cierpieli na coś, co dziś można nazwać chorobami biurowymi czy też cywilizacyjnymi.
Dziś doskonale wiemy, że zbyt długie siedzenie i zła postawa wpływa bardzo źle na nasze zdrowie. Zwyrodnienia kręgosłupa, otyłość czy cukrzyca to coś, z czym zmaga się dzisiaj wielu ludzi, a kolejni są w kolejce do zachorowania.
Jak się okazuje, nie jest to tylko problem współczesności. Cierpieli na to starożytni Egipcjanie, a przede wszystkim skrybowie.
Zespół naukowy z Czech pod kierownictwem dr Petry Havelkowej z Wydziału Antropologii Muzeum Narodowego w Pradze opublikował w „Scientific Reports” wyniki analiz szczątków kostnych 70 dorosłych starożytnych Egipcjan. Wśród nich znajdowało się 30 skrybów.
Badani żyli w czasach tzw. Starego Państwa. Chodzi o okres 2700-2180 przed Chrystusem (a. Chr). Wówczas powstała większość piramid, w tym Wielka Piramida wzniesiona dla Cheopsa.
Grobowce, z których badano zwłoki, pochodziły z Abusir. W nekropolii powstały piramidy, w których pochowano kilkoro władców.
Badacze wykryli zmiany zwyrodnieniowe stawów. Były one bardziej powszechne wśród skrybów, niż u mężczyzn zajmujących się innymi zawodami.
Zmiany dotyczyły przede wszystkim stawów łączących dolną szczękę z czaszką, prawego obojczyka, górnej części prawej kości ramiennej – w miejscu, gdzie styka się ono z ramieniem – pierwszej kości śródręcza prawego kciuka, dolnej części uda – w miejscu, gdzie styka się ono z kolanem – oraz całego kręgosłupa, w szczególności jego górnej części.
Pozornie część zmian ciężko powiązać z siedzącym trybem pracy skryby. Z pewnością związane są z tym zwyrodnienia kręgosłupa. Także i dzisiaj górna część kręgosłupa szybko uderza w osoby wykonujące pracę w trybie siedzącym.
Autorzy artykułu w „Scientific Reports” podkreślają, że zmiany zwyrodnieniowe w kręgosłupie i barku skrybów mogły wynikać z długotrwałego siedzenia w pozycji skrzyżowanej. Głowa zaś była pochylona do przodu. Kręgosłup więc był zgięty, zaś ramiona niepodparte.
Zagadkę stanowiły zwyrodnienia w kolanach, biodrach i kostkach. Zdaniem badaczy egipscy skrybowie siedzieli z lewą nogą w pozycji klęczącej lub skrzyżowanej. Prawą zaś mieli zgiętą, z kolanem skierowanym do góry. Mogli też siedzieć „po turecku”.
Czescy naukowcy zwracają też uwagę, że posągi i płaskorzeźby w grobowcach przedstawiają skrybów siedzących w obu pozycjach. Są także znane wizerunku skrybów stojących podczas pracy.
Za stół wówczas służyła poła „spódnicy” noszonej przez starożytnych egipskich skrybów. Musieli być wówczas ciągle pochyleni, co miało istotny wpływ na ich kręgosłup.
– Były to czasy, zanim stoły i krzesła stały się powszechne w środowiskach życia i pracy. Nie było zatem możliwe, aby skryba siedział przez kilka godzin przy biurku i na specjalnych krzesłach, jak to jest powszechne dzisiaj. Pisanie odbywało się więc na podłodze lub na stojąco – powiedziała w rozmowie z „National Geographic Polska” Veronika Dulíková, jedna z badaczek zaangażowanych w badanie, egiptolog z Czeskiego Instytutu Egiptologii na Uniwersytecie Karola.
– Oprócz spódniczki, która mogła być używana jako „stół” pod papirusem podczas siedzenia, istniały różne maty lub niższe stoliczki, których można było używać do pracy – dodała Dulíková.
Jeszcze większą zagadką było powszechne u skrybów zwyrodnienie stawów szczękowych. Według autorów badania, skrybowie żuli końcówki łodygi sitowia wykorzystywanej do pisania na papirusie. W ten sposób formowali „stalówkę”.
Natomiast zwyrodnienie prawego kciuka najpewniej wynikało z częstego naciskania trzcinki.
– Być może największą niespodzianką było ekstremalne przeciążenie stawów szczękowych u skrybów. Było to coś, czego początkowo nawet nie zakładaliśmy, skupiając się głównie na reszcie szkieletu poza czaszką – powiedziała dr Brukner Havelková.
Co niezwykle ciekawe, autorzy badania wykryli zmiany kostne wynikające najpewniej… ze stresu fizycznego. Spowodowany był ciągłym używaniem kości ramiennej i lewej kości biodrowej.
Zmiany odnotowano częściej u skrybów, niż u pozostałych mężczyzn. Charakterystyczne dla skrybów było również wgłębienie na obu rzepkach oraz spłaszczona powierzchnia na kości w dolnej części prawej kostki.
Według historyków, sztukę czytania i pisania opanowało 1-3 proc. populacji Starożytnego Egiptu. Byli to głównie skrybowie zapisujący przychody władcy. Inną piśmienną grupą byli kapłani.
dj
national-geographic.pl / tymzyjesz.pl
fot. YT / Skryba Skrybowski (Asterix i Obelix: Misja Kleopatra)
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca! Jeśli się podobał, prosimy o udostępnienie go na Twoich mediach społecznościowych. Zachęcamy również do polubienia nas na Facebooku i Twitterze!
A jeśli chcesz jeszcze bardziej docenić naszą pracę, możesz postawić nam wirtualną kawę! Będziemy MEGA wdzięczni 🙂 Aby to zrobić, kliknij banner poniżej.
TUTAJ TEŻ SIĘ ZAREKLAMUJESZ! ALBO I NAD BANNEREM!
- Kosmici NIE ISTNIEJĄ, za to mamy kontakt z PODRÓŻNIKAMI W CZASIE? Astronauta ESA nie ma wątpliwości! - 30/06/2024
- Wybory we Francji. Znamy wyniki exit poll. Marine Le Pen ma powody do świętowania - 30/06/2024
- Jak to się stało? Chińczycy PRZYPADKIEM odpalili rakietę kosmiczną! Doszło do KATASTROFY! (WIDEO) - 30/06/2024