Obecnie mamy okres Pierwszych Komunii Świętych. W Polsce do tego sakramentu przystępuje co roku kilkaset tysięcy dzieci. Czy wiemy jednak, czym według nauki Kościoła jest Komunia Święta?
Komunia Święta zastała ustanowiona na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy. To wtedy Jezus Chrystus miał połamać chleb i podzielić między swoimi uczniami, mówiąc: To jest Ciało moje które za was będzie [wydane]. Czyńcie to na moją pamiątkę! Podobnie założyciel chrześcijaństwa zrobił z winem. Był to nieco zmieniony rytuał znany z judaizmu, który zapisany został w żydowskim zbiorze modlitw i rytuałów Seder Amram Gaon. Słowo pamiątka, czyli Anamneza, zgodnie z judaizmem, wskazywało na to, że Chrystus celowo ustanowił w tamtym momencie najważniejszy rytuał nowej religii.
Komunia Święta u pierwszych chrześcijan
Przez ok. pierwsze sto lat chrześcijanie uczestniczyli żydowskich liturgiach w synagogach, które dopełniali prywatnym posiłkiem w domu, zbliżonym do wieczerzy paschalnej, która również znana jest z judaizmu. W odróżnieniu od żydów, pierwsi chrześcijanie świętowali paschę w każdą niedzielę – na pamiątkę Zmartwychwstania Jezusa. Najuroczystszą wieczerzę sprawowano natomiast w Wielkanoc. W chrześcijańskiej Mszy wciąż obecnych jest wiele elementów, które występują również w liturgii żydów.
Komunia Święta po okresie apostolskim
Pierwsi chrześcijanie obcowali z żyjącymi wciąż apostołami. W II i III wieku nie żyli już założyciele Kościoła, a ich następcy zaczęli tworzyć ukonstytuowane rytuały. Pierwszym Mszom przewodniczył zawsze biskup, a prezbiterzy pełnili jedynie funkcje podobne do tych, które obecnie spełniają ministranci.
Na pierwszych Mszach najpierw czytano wspomnienia spisane przez apostołów, potem następowała wspólna modlitwa. Po modlitwie wierni przekazywali sobie „pocałunek pokoju”. Później biskup składał długie dziękczynienie (po grecku „eucharistia”) nad chlebem i winem. Następnie diakoni rozdzielali chleb oraz wino wymieszane z wodą pomiędzy wiernymi.
Komunia Święta. Zmiany od IV wieku
W 313 roku ogłoszono Edykt Mediolański kończący prześladowania chrześcijan w Cesarstwie Rzymskim. Między IV a VI wiekiem zaczęły konstytuować się zasady przystępowania do Komunii Świętej oraz opisy znaczenia sakramentu, które u katolików w prawie niezmienionej formie zachowały się do dziś. Określono wówczas m.in., że do Eucharystii przystępować mogą jedynie osoby bez grzechu, a pokutnicy mogą uczestniczyć w liturgii, ale nie mogą przyjmować Komunii. Mogli oni ponownie zacząć przystępować do sakramentu dopiero, gdy biskup ponownie pojednał ich ze wspólnotą Kościoła.
Czym jest Komunia Święta w Kościele Katolickim. Transsubstancja
Poszczególne kościoły różnie interpretują słowa, które Jezus wypowiedział podczas Ostatniej Wieczerzy. Podczas Soboru Trydenckiego (1545 – 1563) określono, czym dokładnie dla katolików jest Komunia. Opisano naukę o Transsubstancji, która stanowi, że dla katolików podczas Mszy dochodzi do rzeczywistego przeistoczenia chleba i wina w ciało i krew Chrystusa. Katolicy wierzą więc, jak pisał papież Paweł VI, że „to, co się zdaje być chlebem, nie jest chlebem, chociaż takie wrażenie daje smak, lecz ciałem Chrystusa, a co się zdaje być winem, nie jest winem, choć się tak smakowi wydaje, ale krwią Chrystusa”.
Jest to najbardziej „radykalne”, a jednocześnie najtrudniejsze do wytłumaczenia pojmowanie Komunii Świętej. Według katolików bowiem w momencie przeistoczenia opłatek rzeczywiście staje się ciałem Chrystusa, co oznacza, że nie wierzą oni tylko w obecność Jezusa w opłatku, ale w to, że kapłan rzeczywiście trzyma w dłoniach ciało ich Mistrza, które jedynie wygląda jak kawałek chleba.
Tak samo Komunię świętą rozumieją Kościoły Starokatolickie oraz Mariawici.
Czym jest Komunia Święta w Kościele Anglikańskim? Konssubstancja
Nauka o Konssubstancji była akceptowalna przez papiestwo jako jedna z dwóch (obok nauki o Transsubstancji) do 1215 roku, kiedy to wykreślono ją jako fałszywą. Był to jeden z powodów odłączenia się Kościoła Anglikańskiego, który po dziś wyznaje naukę o Konssubstancji.
Co to oznacza? Według anglikanów Jezus Chrystus naprawdę jest obecny w chlebie i winie po przemienieniu, które następuje podczas Mszy, ale jednocześnie zachodzi współistnienie rzeczywistości mistycznej i tej, którą widzimy. To znaczy, że mistyczne ciało i krew Jezusa współistnieją z chlebem i winem. Jeśli więc według katolików opłatek po przemienieniu nie jest już opłatkiem, a jedynie ciałem Chrystusa, to według anglikanów ten sam opłatek jest jednocześnie ciałem Zbawiciela i opłatkiem.
Czym jest Komunia Święta w prawosławiu? Metabole
Prawosławie odrzuca zarówno Transsubstację jak i Konssubtancję, uważając, że zarówno katolicy jak i anglikanie zbytnio skupiają się na naukowych próbach wyjaśnienia kwestii przemienienia chleba i wina w ciało i krew Jezusa. Do opisania cudu Eucharystii prawosławni używają słowa Metabole. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że ich nauka łączy to, co mówią katolicy z tym, co mówią protestanci. Mianowicie Cerkwie uznają, tak samo jak katolicy, że po przemienieniu na ołtarzu znajduje się prawdziwy Jezus Chrystus, jednak objawia się On ludziom pod postacią chleba i wina.
Prawosławni nie wierzą więc, jak katolicy, że chleb i wino zmieniły się fizycznie w ciało i krew. Nie wierzą jednak również, jak anglikanie, że Jezus jest po prostu obecny w chlebie i winie. Członkowie Cerkwi rozumieją to na swój własny sposób, który najprościej można wytłumaczyć w taki sposób: podczas Mszy Jezus po prostu objawia się jako chleb i wino, co oznacza, że On jest tym chlebem i winem. Tłumaczą to tak, że gdy Jezus objawiał się swoim uczniom po Zmartwychwstaniu, to również wyglądał inaczej niż przed ukrzyżowaniem.
Czym jest Komunia Święta u luteranów? Memorializm
Tego typu rozterek nie mają luteranie, którzy nie wierzą ani w Transsubstancję, ani w Konssubtancję, ani w Metabole. Następcy Marcina Lutra wyznają memorializm, co oznacza, że skupiają się głównie na słowach „Czyńcie to na moją pamiątkę”. Według luteranów Komunia to tylko pamiątka po wydarzeniach z Ostatniej Wieczerzy, a chleb i wino są jedynie chlebem i winem. Luteranie dzielą się chlebem w celu zacieśniania więzi w wspólnocie wiernych. Spożywanie ciała i krwi Jezusa ma u luteranów wymiar duchowy, bo mistyczne ciało Jezusa jest podczas Mszy wszechobecne. Oznacza to, że luteranie wierzą, iż podczas Mszy przyjmują ciało i krew Jezusa, ale nie czczą w żaden sposób Hostii lub wina.
Czym jest Komunia Święta u Świadków Jehowy? Symbolizm i memorializm
Świadkowie Jehowy wierzą, że Transsubstancja, o której uczą katolicy, miała miejsce tylko raz – podczas Ostatniej Wieczerzy. Oni również przyjmują Komunię, która ma być jedynie pamiątką po tamtych wydarzeniach, ale czynią to raz w roku – w Wielki Czwartek. Świadkowie Jehowy uznają jednak chleb i wino (używają do tego rytuału takiego samego chleba i wina, jakich używali żydzi w czasach Jezusa) to jedynie symbole ciała i krwi Jezusa Chrystusa. W rytuale tym czynnie może uczestniczyć jedynie ograniczona grupa 144 000 osób, tzw. pomazańców, która dostąpi przywileju współrządzenia światem wraz z Chrystusem po Apokalipsie.
Szymon Grot
Fot. Pixabay
